Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – İster mahallenizde bir semt pazarında isterseniz dünyanın herhangi bir yerinde kurulmuş bir antika pazarında olsun Güney Afrika topraklarında bir ülke olan Togo Cumhuriyeti’nde kurulan Akodessewa pazarında satılan herhangi bir ürüne rastlamanız pek mümkün değil. Yalnızca Togo topraklarına ait olan ve dini bir değer de taşıyan bu pazara kimileri şifa bulmaya kimileri büyü malzemesi almaya gidiyor. İşte dokusuyla, kokusuyla ve satılan ürünleriyle dünyanın en korkunç pazar yeri Akodessewa.
Kutsal kabul edilen Vudu bebekleri
Güney Afrika’da bir ülke olan Togo Cumhuriyeti’nde dünya üzerinde eşine çok az rastlanır bir pazar kuruluyor. Gitmeye ve gezmeye cesaret isteyen bu pazarda tezgahlardan size göz kırpan ürünler, bölgenin yerel inanışlarından biri olan Vudu dinine ayna tutuyor. Tezgahlardaki ürünlerin detaylarına geçmeden önce Vudu inanışını anlamakta fayda var. Varlığı yüzyıllar öncesine dayanan Voodoo (Vudu) dini daha çok 15 ve 16. yüzyılda Haiti’den Afrika’ya gelen kölelerin Yoruba tanrılarını yanlarında getirmesiyle ortaya çıktı. Yüzyıllar öncesinde ortaya çıkan bu din Avrupa sömürgeciliği ve sömürge sonrası dönemde daha da yayıldı. Bugün 2,5 milyon nüfusu olan Togo Cumhuriyeti’nde nüfusun yarısına yakın bir kısmın bu inanç sistemini yaşattığı biliniyor. Herhangi bir mabedi, kutsal metni, kitabı olmadan ayakta tutulan Vudu dini genel anlamda tıbbı, adalet sistemini, felsefeyi de kapsayan bir dünya görüşü olarak karşımıza çıkıyor. Vudu’nun temelinde her şeyin ‘ruh’ olduğuna ve ruhun kutsallığına inanılıyor.
Vudu pazarının kurulu olduğu Akodessewa’da satılan mallar, her şeyin temelinde olan ‘ruhlara’ yardımcı olmak için satılıyor.
HER ŞEYİN TEMELİNDE LOA’NIN RUHU VAR
Dünya üzerindeki diğer dinlere göre daha çok sözlü bir geleneğe benzeyen bu dinin kalbi ise Togo’daki dünyanın en büyük büyü pazarının kurulu olduğu Akodessewa’da atıyor. Fetiş Pazarı (Marche des Feticheurs) olarak da bilinen bu pazar İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1200 metrekarelik bir alan üzerine inşa edildi. Togo’nun başkenti Lome’nin Akodessewa Mahallesi’nde bulunan Vudu pazarı her bakımdan dünyanın en ürkütücü yerlerinden biri olma özelliğini taşıyor. Bu pazarda herhangi bir yiyeceğe ya da herhangi bir antika ürüne rastlamak mümkün değil. Yerli halk buraya şifa bulmak, pazardaki Vuhu rahiplerine akıl danışmak için gidiyor. Vudu dininin temeli sayılan Loa (Lwa) kutsal bir ruh ve bu ruhun çeşitli şekilde tasvir edildiği görülüyor. Bazen bir yılan bazen bir insan bazen bir ağaç olarak Loa’nın karşılarına çıktığına inanan halk onun için zaman zaman çeşitli danslar yapıyor zaman zaman da hayvan kurban ediyor. Bu inanca sahip kişilerin şifayı hayvan derilerinde ya da kemiklerinde arıyor olması da bu ritüelden kaynaklanıyor. Karanlık ve kötü büyünün enerjisinden Loa’ya sığınan halk, ibadetlerini yerine getirmek için ihtiyaçları olan her türlü şeyi Vudu pazarında buluyor.
Pazarda hayvan kemiklerinden, kafataslarına ve uzuvlarına, hayvan derilerinden Vudu bebeklerine kadar birçok ürüne rastlamak mümkün. Kötü ve ağır bir kokuya sahip olduğu söylenen bu pazardaki bebeklerin büyü yapmak için kullanıldığı biliniyor. Şifa bulmak isteyen birinin vücudundan alınan parçalar (saç, deri) Vudu bebeklerine yapıştırılıyor. Pazarda bulunan bütün ürünler büyü yapmak için satılmıyor, aynı zamanda hastalıklardan kurtulmak için hazırlanan karışımların da ana maddesini oluşturuyor. Solunum problemleri yaşayan kişiler kaplumbağa kabuğu tozunda çareyi bulurken pazardan satın alınmış köpek kafasının asılı olduğu bir eve hırsızın ve kötülüğün uğramayacağı, kedi kafasının da hafızaya iyi geldiğine inanılıyor.
Pazarda şifa ve büyü bulmak için satılan hayvan deri ve parçaları
PAZAR DEĞİL, ‘ECZANE’ OLARAK KABUL EDİLİYOR
Bu pazarda yer alan ürünlerin yanı sıra gelen kişilere deyim yerindeyse mentörlük yapan rahipler de bulunuyor ve yerliler tarafından büyük bir saygıyla karşılanıyorlar. Genel anlamda en büyük şifacılar olarak görülen Vudu rahiplerinin sözü kıymetli kabul ediliyor ve uygulanıyor. Aynı zaman Vudu rahipleri yarasa, kertenkele gibi hayvanlar kurban ettikleri ayinler düzenliyor, bazı ayinlerde gelen müşterilerinin falına baktığı ve fallarında çıkan kötü ruhlardan arındırdıkları biliniyor.
Vudu dinine inananlar için bir ‘Vudun Eczanesi’ olarak kabul edilen bu pazara her yıl binlerce insan kendi ihtiyaçlarına yönelik ürün bulmak için akın ediyor. Söylenenlere göre dünyanın çeşitli yerlerden bazı siyasetçiler bile bu pazarda dertlerine derman buluyor. Ancak Vudu’ya gelen herkes standart bir reçeteyşe karşılaşmıyor. Ritüeller Vudu rahiplerinin yetişme metodlarına göre çeşitlilik gösteriyor. Örneğin Togo’nun komşu ülkesi Benin’den gelmiş bir rahipe denk geldiyseniz, hayatta şanslı olmak ve işlerinizin yolunda gitmesi için istediğiniz bir reçete olarak bir anda elinize şişe içinde bir cin ve bir tavuk parçası sıkıştırılabilir. Ancak aynı amaçla farklı bir rahibe gittiyseniz, sizden köpek kafatası veya fare kuyruğu getirmenizi isteyebilir. Vudu pazarında özellikle herhangi bir hayvana ait bir parça satın alacaksanız bu ürünleri getiren avcılar olduğunu unutmamanuz gerekiyor. Bu sebeple avcılara pazardaki tezgah sahipleri tarafından bir bedel ödeniyor, bu bedel de reçete istenilen rahipten ya da tezgah sahibinden çıkıyor ve ödemeler onlara yapılıyor.?
Togo Cumhuriyeti’nin hemen yanındaki Benin Cumhuriyeti’nde de Vudu dininin yaygın olduğu hatta zaman zaman Benin’den gelen rahiplerin Vudu pazarındaki ayinleri düzenlediği biliniyor. Vudu inancı 4 milyonu Benin’de olmak üzere dünyada 60 milyondan fazla kişi tarafından kabul ediliyor ve her yıl 10 Ocak gününde bu inanışın bayramı kutlanıyor.
